Voor Teeuwen is veranderen en verduurzamen onderdeel van de bedrijfstrategie

Interview

Wie Mark en Joris Teeuwen (Teeuwen & Zn. B.V.) - Jouke Velstra (Sourcetainable)
Waar Breezand in Noord-Holland
Wat Over een circulair watersysteem en andere verduurzamingsprojecten

Als jochies van respectievelijk zestien en elf jaar rooiden ze samen al bollen op het veld. Inmiddels zijn de neven Mark en Joris Teeuwen de zevende generatie eigenaren van bloembollenkwekerij Teeuwen. Ze streven ieder jaar naar een topoogst én naar een lagere footprint. “Want”, zo zeggen ze, “We zijn opgegroeid met innovaties en gewend om te veranderen. We vragen onszelf continu af hoe we onze processen kunnen verbeteren. Daar leren we veel van en dat maakt ons vak nog leuker en interessanter.” Mark en Joris zijn er dan ook van overtuigd dat de bollensector in het algemeen en Teeuwen in het bijzonder kan blijven voldoen aan eisen van deze tijd.

Ieder seizoen krijgt een bollenteler maar één kans
De neven werken aan verschillende verduurzamingsprojecten. In een van die projecten werken ze samen met Jouke Velstra van Sourcetainable aan een circulair watersysteem. Op een perceel van tien hectare wordt getest of Teeuwen onafhankelijk kan worden van externe wateraanvoer door regenwater op te vangen, te filteren, ondergronds op te slaan en te hergebruiken. Jouke, van huis uit geoloog en hydroloog: “Ik weet alles van water en sinds ik met Teeuwen samenwerk iets van de bollenteelt. Wat mensen buiten deze sector zich niet realiseren is dat een bollenteler maar één keer per jaar bollen oogst en dus maar één kans per jaar heeft om het effect van dit soort innovaties te testen. Nog afgezien van de hoge investeringen en de weersomstandigheden die ieder jaar anders zijn. Ik heb respect voor jonge ondernemers als Mark en Joris die zo enthousiast en gedreven zijn om die uitdagingen aan te gaan.”

Onafhankelijk van externe watertoevoer
Mark en Joris zijn zich meer dan bewust van deze omstandigheden en uitdagingen. Dat weerhoudt ze niet om ze aan te gaan. Integendeel, bij iedere innovatie die ze doorvoeren, hebben ze heldere doelen voor ogen. Mark: ”Met dit waterproject willen zelf regie krijgen en houden op ons watergebruik. We willen onafhankelijk worden van externe watertoevoer, kunnen beregenen met schoon, gefilterd water en de uitspoeling naar het oppervlaktewater tot een minimum beperken.” Als de proef succesvol opgeschaald kan worden, levert Teeuwen ook een bijdrage aan het watermanagement van het waterschap: doordat ze regenwater opvangen helpen ze mee aan het afvlakken en deels opvangen van piekbuien en aan het voorkomen van tekorten tijdens droge perioden.

Joris Teeuwen

Joris (24 jaar) wist het als jochie van 11 jaar al zeker, zijn toekomst lag in het bedrijf van zijn vader Tinus en zijn oom Peter. Hij werkte iedere vrij uurtje en iedere vakantie in het bedrijf. Daarnaast liep hij stage bij collega-bedrijven in de buurt: om ervaring op te doen en om te leren van andere ondernemers.
In 2019 startte hij fulltime in het familiebedrijf en sinds 2024 is hij mede-eigenaar in de BV, waar hij samen met neef Mark de operationele eindverantwoordelijkheid draagt. Hij is verantwoordelijk voor de verwerking (bewaren, drogen, verwerken en verzenden naar klanten) en de verkoop van de bollen.
Teeuwen is gespecialiseerd in de teelt, verwerking en verkoop van Calla, Tulp, Narcis, Muscari, Allium, Iris en Krokus. Een bewuste keuze. Joris: “We telen onze producten op zo’n 90 hectare land. Door ons brede assortiment kunnen we het land - in verband met de benodigde vruchtwisselingen - optimaal benutten. Calla is ons hoofdproduct. We werken in een team met tien vaste medewerkers. In onze seizoenen komen daar veertig tot vijftig flexwerkers bij, stuk voor stuk medewerkers die al jaren bij ons werken.
Mark houdt zich met zijn vader (Peter) bezig met de teelt. Mijn vader (Tinus) en ik concentreren ons op de verwerking. Iedere ochtend om 06.30 uur maken we de dagplanning en om 09.00 uur doen we met zijn vieren een bakkie in het kantoor. Dan praten we over de lopende zaken, maar af en toe ook over praatje pot.”
“Bolbloemengeluk is voor mij ons werk: de veelzijdigheid en de innovaties waar we mee bezig zijn. Ik leer elke dag: het is leuk om met elkaar steeds weer stappen vooruit te zetten. Een goede oogst én tegelijkertijd onze footprint substantieel verbeteren, daar word ik blij van!”

Jouke Velstra

Jouke Velstra van Sourcetainable is geoloog en hydroloog. Hij houdt zich sinds 2003 - het jaar waarin Nederland in de droge zomer bijna een tekort aan zoetwater had - bezig met de vraag of agrarische ondernemers onafhankelijk van externe wateraanvoer kunnen ondernemen.
In de glastuinbouw leidde dat onder meer tot een groeiend gebruik van circulaire watersystemen. In de open teelten, zoals de bollenteelt, is de uitdaging om te komen tot circulaire waterteelt groter, vanwege de directe interactie met het weer, de bodem en het oppervlaktewater. Jouke werkt met veel plezier aan het vinden van oplossingen voor die uitdagingen.
“Wat mensen buiten deze sector zich niet realiseren is dat een bollenteler maar één keer per jaar bollen oogst en dus maar één kans per jaar heeft om het effect van dit soort innovaties te testen. Nog afgezien van de hoge investeringen en de weersomstandigheden die ieder jaar anders zijn.
Ik heb respect voor jonge ondernemers als Mark en Joris die zo enthousiast en gedreven zijn om die uitdagingen aan te gaan.”
“Als het om bolbloemen gaat, ben ik een consument. Je kunt mij - en mijn vrouw - niet blijer maken dan met een bos bolbloemen!”

Mark Teeuwen

Als Mark (29 jaar) vroeger uit school thuiskwam, gooide hij zijn schooltas in een hoek en rende hij meteen naar de bollenvelden. Als zijn vader daar bezig was met een klus waar hij niet bij kon helpen, werd hij nog net niet boos.
Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat hij direct na zijn schooltijd in 2015 fulltime aan de slag ging in het familiebedrijf. In 2020 trad hij vervolgens toe tot de BV. Hij is verantwoordelijk voor alles wat met de teelt te maken heeft: van planning tot de oogst.
Wat Markt betreft versterkt de familieband het bedrijf alleen maar. Mark: “Joris en ik werken al van kinds af aan met elkaar samen. We kunnen het goed met elkaar vinden en vullen elkaar qua kennis en interesse super goed aan. Joris voelt zich goed in de logistiek en verkoop, ik ben het liefste bezig met de teelt. We hebben de taken en verantwoordelijkheden goed verdeeld.
Onze vaders werken op de achtergrond nog mee. Ze geven ons de ruimte om met onze eigen ideeën aan de slag te gaan. Joris en ik zijn ervan overtuigd dat we continu moeten veranderen en verder verduurzamen. We zijn niet anders gewend en halen er juist veel plezier uit.”
“Bolbloemengeluk is mijn werk: het plannen van de teelt, rekening houden met het weer en andere omstandigheden en altijd op zoek zijn naar verbeteringen.
Maar bolbloemengeluk zijn ook de toeristen die - op een goede manier - tijdens de bloemendagen met bussen tegelijk stoppen om selfies te nemen met onze bloembollen op de achtergrond. En de blije blik die we altijd krijgen als we een bos tulpen cadeau geven. We maken echt iedereen blij met onze producten.”

Een circulair watersysteem draagt bij aan het voorkomen van wateroverlast of watertekorten

Een bezoek aan het tien hectare grote bollenveld waar de proef met het circulaire watersysteem plaatsvindt, leert dat er veel komt kijken bij de opvang en het hergebruik van regenwater. De basis voor het circulaire watersysteem is drainage in het perceel, een zand-koolfilter en een ingenieuze waterpomp met meetstation, gesitueerd in een container.

Het regenwater wordt via de drainage opgevangen en geïnfiltreerd in de zandlaag op tien tot dertig meter diepte. Jouke: “De wettelijke richtlijnen voor het infiltreren van water zijn streng; de waterkwaliteit moet voldoen aan normen die vergelijkbaar zijn met de drinkwaternorm. Daarom zuiveren we het water via een biologisch actief zand-koolfilter, ook wel een sandwichfilter genoemd vanwege de afwisseling van zand en kool. Vervolgens brengen we het gefilterde water de zandlaag in waar een bel met zoetwater ontstaat.”

Extra biologische zuivering
Ervaringen uit proeven in andere sectoren leerden dat de zandlaag een verdere zuiverende werking heeft. Sourcetainable heeft dit vertaald naar een toepassing voor de landbouw. Jouke: “We werken met een slim uitgedachte configuratie van infiltratiebronnen (om het water in de zandlaag te infiltreren) en met onttrekkingsbronnen (om het water in het groeiseizoen op te pompen uit de zoetwaterbel). We zien dat de zandlaag helpt bij het zuiveren van het water: ziektekiemen worden onder andere door het ondergrondse gebrek aan zuurstof geëlimineerd. Het al gefilterde water wordt hierdoor nog schoner en is langdurig houdbaar.” Mark vult aan: “Als we kunnen beregenen met water dat gefilterd is en waarin nagenoeg geen ziektekiemen meer zitten, gaat de weerbaarheid en de kwaliteit van onze bollen omhoog. We kunnen daardoor ook de inzet van voedingsstoffen en gewasbescherming behoorlijk reduceren. Daarnaast vindt er in dit systeem geen uitspoeling meer plaats naar oppervlaktewater.”

“Als we kunnen beregenen met water dat gefilterd is en waarin nagenoeg geen ziektekiemen meer zitten, gaat de weerbaarheid en de kwaliteit van onze bollen omhoog. We kunnen daardoor ook de inzet van voedingsstoffen en gewasbescherming behoorlijk reduceren. Daarnaast vindt er in dit systeem geen uitspoeling meer plaats naar het oppervlaktewater.”

— Mark Teeuwen

Naast deze voordelen draagt een succesvol geïmplementeerd ondergronds circulair watersysteem ook substantieel bij aan het oplossen van regionale watertekorten als gevolg van droogte en regionale wateroverschotten als gevolg van piekbuien. Tijdens droge perioden kunnen bollentelers immers putten uit hun eigen watervoorraad en tijdens hevige regenbuien vlakken ze de wateroverlast behoorlijk af door regenwater op te vangen. Het systeem kan dus meerdere belangen dienen. Maar zover is het helaas nog niet. Jouke: “Er is landelijke wet- en regelgeving maar we ervaren dat ieder waterschap die anders interpreteert, mede omdat het voor hen ook nieuw is. Dit leidt in het ene geval tot een tijdelijke vergunning en in het andere geval tot onnodig hoge kosten voor wateranalyses. Iets wat het innovatietempo eerder vertraagt dan versnelt. Ik pleit dan ook voor een meer eenduidig en op de landbouw toegespitst, ofwel praktisch ingestoken, vergunningenbeleid.”

Samenwerking met waterschappen en overheid
Er is ook samenwerking nodig met de overheid (landelijk en provinciaal). De investeringen in deze innovaties zijn hoog. Het is niet reëel om te verwachten dat individuele bollentelers het risico alleen kunnen dragen. Enerzijds omdat er ze maar eenmaal per jaar kunnen oogsten: een negatieve impact van dit soort innovaties kan zwaar drukken op de financiële resultaten. Omdat de teelt- en weersomstandigheden ieder jaar anders zijn, duurt het bovendien minimaal een paar jaar om alle effecten goed inzichtelijk te krijgen, en dus ook om op te kunnen schalen. Anderzijds levert een circulair watersysteem in de bollenteelt ook een belangrijke maatschappelijke opbrengst op. Mark: “We krijgen voor dit innovatieproject een subsidie die niet toereikend is. We hopen dat de overheid ons hierin wil blijven ondersteunen en met ons samen wil blijven werken. Dat is echt nodig om dit soort wezenlijke innovaties te kunnen versnellen.’

De resultaten van de proef met de ondergrondse, circulaire wateropslag worden continu gemonitord.
Jouke: “We nemen watermonsters af om de kwaliteit te monitoren. Ook onderzoeken we hoeveel van het opgevangen regenwater hergebruikt kan worden. De ondergrondse zoetwaterbel is omringd door brak water. Het zoete water aan de randen van die bel kan zich vermengen met het brakke water. In proefopstellingen elders zagen we dat 80% van het water hergebruikt kon worden. We hebben goede hoop dat we in de zandgronden in deze omgeving op nagenoeg 100% hergebruik kunnen komen.”
De effecten van het circulaire watersysteem op het gewas wordt gemeten door Teeuwen.
Joris: “We weten van elk perceel exact hoe we het gewas behandeld hebben. Daarnaast verzamelen we alle data van de gerooide bollen. We gebruiken hiervoor een track & trace systeem: we kunnen exact terugvinden welke handelingen wanneer hebben plaatsgevonden en onder welke omstandigheden (temperatuur en dergelijke). Deze gegevens gebruiken we intern om te leren en om de effecten van al onze proeven inzichtelijk te maken zoals het ondergrondse, circulaire watersysteem en de demovelden waarin we experimenteren met bijvoorbeeld groene middelen.”
Het is duidelijk dat Mark en Joris op nog veel meer fronten werken aan verandering en verduurzaming. Zo is Teeuwen MPS GAP gecertificeerd - uiteraard zo zeggen Joris en Mark - en voldoet het bedrijf aan alle wettelijk eisen. Ook is Teeuwen een van de bollentelers die onder de vlag van Fieldlab Bol samenwerken.

Mark: “Het is een feest om zo van en met elkaar te leren. Iedereen brengt zijn eigen kennis en ervaring in en we gaan regelmatig bij elkaar langs om demovelden te bezoeken.” Binnen Fieldlab Bol hoorden Mark en Joris ook voor het eerst over de Laserweeder® van Boltha . Joris: “We waren direct geïnteresseerd en sinds vorig jaar huren we de Laserweeder® een aantal weken per jaar om op onze Calla-velden het onkruid te verwijderen.”
Verduurzaming in koel- en verwerkingsruimten en processen
In de afgelopen vier jaar hebben de neven behoorlijk geïnvesteerd in het toekomstbestendig maken van hun verwerkings- en koelruimten en hun werkprocessen. Er werd een nieuwe schuur gebouwd met de laatste duurzame innovaties, zoals een zonnedak die de warmte van de zon omzet in luchtverwarming en regenwater dat opgevangen wordt in een silo. Het logistieke proces is efficiënt en duurzaam ingericht. Joris: “Het heeft ons twee jaar denken en tekenen gekost, maar het resultaat mag er zijn. De bollen volgen de meest logische en kortste route door ons proces. Dat zorgt voor overzicht en rust en reduceert het aantal onnodige of dubbele handelingen tot nul.”
Spuittechnologie en assortimentskeuze
Een andere optimalisatie werd gevonden in de aanschaf van een speciaal op de plantbreedte van Teeuwen aangepaste spuit. Mark: “We kunnen met deze spuit alleen de bedden spuiten: de paden waar geen planten groeien blijven buiten bereik. Hiermee hebben we in afgelopen jaar 12,5% aan nutriënten en gewasbescherming bespaard. Daarnaast kunnen we met deze spuit op basis van onze plantdata variëren in de doseringen, waardoor nog meer reductie mogelijk is.” Maar ook aan de voorkant - bij de samenstelling van het assortiment - selecteren Mark en Joris op de eerste plaats op de weerbaarheid van de soorten. Mark: “We schakelen af in virusgevoelige soorten, ook als ze het commercieel goed doen. Daarnaast zetten we in de vermeerdering van Calla - ons hoofdsoort - maximaal in op het virusvrij houden van de bollen. Dat kost moeite, maar levert wel resultaat op.”
Omdat Callas net als lelies vermeerderd kunnen worden in een laboratorium vanuit weefselkweek, is het mogelijk om naar virusvrij uitgangsmateriaal toe te werken.

Bij tulpen kan dat niet, omdat het uitgangsmateriaal nog niet uit weefselkweek gemaakt kan worden. Mark: “Tulpenbollen worden vermeerderd uit bestaande bollen. Je bent nooit 100% verzekerd van virusvrij uitgangsmateriaal. Uiteraard wordt er onderzocht of weefselkweek ook in de tulpen toepasbaar gemaakt kan worden. Dat zijn langdurige, wetenschappelijke onderzoeken. Ook daarom is samenwerking in onze keten en met stakeholders zo ontzettend belangrijk voor onze sector.”

“We verzamelen data van alle bollen in alle stadia: we kunnen zo nagaan welke handelingen hebben plaatsgevonden en onder welke omstandigheden. Dat geeft ons onder andere inzicht in de resultaten van onze demovelden en ons waterproject.”

— Joris Teeuwen

Samengevat

- Keuze voor een assortiment dat samengesteld is uit de meest weerbare soorten
- Flexibel aan te passen spuitkoppen, reductie gewasbescherming 12,5%
- Verzamelen data van uitgangsmateriaal tot teelt en uitlevering bollen
- Demovelden: groene middelen
- Druppelfertigatie: zuinige en optimale gift van water en bemesting
- Proefopstelling circulair watersysteem met ondergrondse opslag water. Beoogd resultaat: zelfvoorzienend in watergebruik (opvang, filteren en hergebruik regenwater), schoner water, weerbaarder gewas, minder gewasbescherming, geen uitspoeling naar oppervlaktewater en bijdrage aan waterbalans in de regio
- Inzet de Laserweeder®: bespaart inzet van arbeidsmigranten en voorkomt gebruik van onkruidbestrijding
- Verzamelen data van uitgangsmateriaal tot teelt en uitlevering bollen
- Demovelden: proeven met inzet groene middelen of minder middelen
- Laserweeder®: bespaart inzet van arbeidsmigranten en voorkomt gebruik van onkruidbestrijding
- Maximale investering in verwerkingsmechanisatie
- Verzamelen data van uitgangsmateriaal tot teelt en uitlevering bollen