Resultaat behalen door samen te innoveren
Ondernemers in the Lead; doorbraak in galmijtbestrijding
Interview
Wie Chris Karman (programmamanager) en Bernard van Raaij (projectleider) van Ondernemers in Lead, tulpenteler John Boon mede-eigenaar van Boon & Breg
Waar Andijk in Noord-Holland
Wat Over de collectieve uitdaging van het vinden van een duurzaam alternatief voor de bestrijding van galmijt in de tulpenteelt
Wat begon als een onderzoeksvraag binnen het innovatienetwerk Ondernemers in de Lead van Keukenhof, groeide uit tot een verrassende doorbraak in de bestrijding van galmijt in tulpenbollen. De vraag was helder: hoe kan galmijt zonder chemie effectief bestreden worden? Op zoek naar een antwoord koos de betrokken ondernemersgroep – met onder andere tulpenteler John Boon (Boon & Breg) – voor een out-of-the-box aanpak. Ze schreven een challenge uit binnen een netwerk van startups en innovatieve bedrijven. De winnende oplossing kwam van buiten de sector, maar sloot opvallend goed aan bij de praktijk: een op bedrijfslocaties toepasbare vorm van ULO-bewaring met stikstof in plaats van CO₂. Chris Karman (programmamanager) en Bernard van Raaij (projectleider) van Ondernemers in Lead begeleidden het toepasbaar maken van de oplossing en de succesvolle implementatie ervan in de praktijk.
Tussenkop
Ondernemers in de Lead is een kennis- en innovatienetwerk van ongeveer vijftig koploperbedrijven in de bollensector. Het wordt gefaciliteerd en gefinancierd door Keukenhof. Chris Karman: “Keukenhof is dé mondiale etalage van de bollensector, maar we willen óók bijdragen aan de verduurzaming ervan. Ons doel is ondernemers te ontzorgen in innovatietrajecten. We begeleiden projecten en helpen innovaties op te schalen en te verbreden. Daarbij richten we ons op vraagstukken waar ondernemers wakker van liggen en op ideeën waar energie op zit. Vandaar de naam Ondernemers in de Lead.”
Tussenkop
Tijdens de eerste bijeenkomsten van het netwerk in 2022 werd een groslijst van uitdagingen en innovatie-ideeën opgesteld. Een van de collectieve uitdagingen was het vinden van een duurzaam alternatief voor de bestrijding van galmijt in de tulpenteelt. John Boon, mede-eigenaar van Boon & Breg, licht toe: “De trend is duidelijk: telers willen verduurzamen. De urgentie die we voelen wordt vergroot door de maatschappelijke druk op onze sector en door het uitfaseren van bepaalde gewasbeschermingsmiddelen.” Toen het idee opkwam om een challenge uit te schrijven binnen een netwerk van startups en innovatieve bedrijven, sloot John zich direct aan bij de begeleidingsgroep. “Ik vind dat je bij dit soort vraagstukken nooit hetzelfde moet doen als je altijd deed en moet durven samenwerken met nieuwe partners. Via die challenge konden we brainstormen met een groep slimme professionals buiten onze sector. Dat gaf mij energie.”
Bernard van Raaij
“De meeste innovatieprojecten zijn nu gericht op verduurzaming. De stappen die gezet worden zijn groot. Helaas is dat lang niet altijd bekend bij stakeholders buiten de sector.”
Chris Karman
-
Chris is zelfstandig ondernemer. Vanuit zijn brede kennis en ervaring op het gebied van alliantievorming, projectontwikkeling en procesmanagement begeleidt hij uiteenlopende transitietrajecten. Het leukste vindt hij om complexe ontwikkelprojecten waarbij veel partijen betrokken zijn te begeleiden. Meestal zijn dat kennisintensieve projecten en innovaties op het snijvlak van bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen. Sinds 2022 is Chris programmamanager van het kennis- en innovatieprogramma van Keukenhof.
-
In 2022 startte Keukenhof het programma Ondernemers in de Lead, speciaal voor kwekers, handelaren en andere ondernemers in de bloembollen- en sierteeltsector. Het initiatief ontstond na signalen uit de sector: er was behoefte aan begeleiding bij innovatieprojecten en toekomstgerichte ontwikkelingen.
Naast dit programma lanceerde Keukenhof in 2024 een innovatiefonds voor de bollensector. Het fonds stimuleert vernieuwende ideeën en samenwerkingen binnen de bloembollen- en sierteeltsector. Centraal staan innovatie, creativiteit en gezamenlijke inzet, met als doel binnen 2-4 jaar zichtbaar bij te dragen aan de verduurzaming van de sector. Het Keukenhof innovatiefonds stelde in 2025 een bedrag van € 250.000 ter beschikking. Vanaf 2026 wordt dit verhoogd naar € 500.000 per jaar.
Keukenhof investeert ook mee in voor de sector relevante publiek-private samenwerkingen en organiseert jaarlijks het gerenommeerde Nationaal Bloembollen Congres.
-
“De bollensector kenmerkt zich door de typische Nederlandse ondernemersmentaliteit: vindingrijkheid, pragmatisme en nuchterheid. De uitdagingen die ondernemers dagelijks op hun pad krijgen, worden hier voortvarend geslecht. Voorbeelden hiervan kom ik ook in de bollensector overal tegen. Maar wat deze sector echt bijzonder maakt, zijn de producten. De tulp is Hollands glorie. Het is een sector die er internationaal toe doet, dat vind ik mooi om te zien.”
John Boon
-
John Boon is samen met zijn neef Maarten Breg de 3e generatie in het familiebedrijf Boon & Breg. Het in Andijk gevestigde bedrijf is gespecialiseerd in tulpen, in de meest brede zin van het woord. Onder leiding van John en Maarten worden in Nederland zo’n 90 hectare tulpenbollen geteeld en zo’n 50 miljoen tulpenbloemen gebroeid, die via de verkoopcoöperatie ColorPack aan Europese retailers geleverd worden. Het bedrijfsmotto ‘Tulipizing the world’ past naadloos bij de ambitie en impact van Boon & Breg. Onder de naam Boon & Breg export exporteren de neven bollen naar alle uithoeken van Europa. Daarnaast zijn ze mede-eigenaar van een bollenteeltbedrijf in Chili en werken ze nauw samen met een handelsbedrijf in China via wie ze bollen leveren aan Chinese broeiers. In hun verduurzamingsstrategie zet Boon & Breg voornamelijk in op duurzame energie: het bedrijf beschikt over een warmtepomp en zonnepanelen. Ook ontwikkelingen in de robotisering en automatisering volgen ze op de voet.
-
“Wij zijn van het samenwerken. In ons bedrijf, tussen bedrijven en binnen de hele keten. Daarom neem ik met overtuiging deel aan initiatieven zoals Ondernemers in de lead. Als sector zijn we wereldwijd koploper. We hebben geen last van een ongelijk speelveld. Wij zijn het speelveld. Maar dat betekent absoluut niet dat we stil kunnen gaan staan. Dat hebben we nooit gedaan. Naast onze interne drive om te blijven innoveren, wordt de externe druk groter. De maatschappij verandert snel en is kritisch op de impact die sectoren en bedrijven hebben op hun omgeving. We hebben elkaar nodig om daar goed en snel op in te spelen en om ons verhaal naar buiten nog beter uit te dragen.”
-
“We hebben de kennis om de mooiste seizoensproducten ter wereld te maken. Onze producten ‘doen het altijd’, zijn kleurrijk en brengen emotie over; ze zijn marketingtechnisch magnifiek. Het produceren ervan is lastig en afhankelijk van veel factoren. Het is makkelijk om een fout te maken en er is veel kennis en vooral ervaring nodig om het goed te doen. Dat Nederlanders dat als allerbeste ter wereld kunnen, maakt me trots. We hebben als Nederland echt iets moois in handen.”
Bernard van Raaij
-
Bernard van Raaij heeft een fascinatie voor techniek en innovatie. Hij ondersteunt organisaties in de agrarische sector met advies over innovatiestrategieën en begeleiding van innovatieprojecten: van onderzoek tot implementatie. In het programma Ondernemers in de Lead van Keukenhof begeleidt hij de innovatieprojecten ULO-behandeling tulpengalmijt en de ontwikkeling van een bollenpelmachine.
-
“De Nederlandse bollensector is er altijd in geslaagd om voorop te blijven lopen in de wereld en innovatief te zijn. In het verleden zijn veel innovaties ingezet om de productiviteit te verhogen. Daarin is een omslag gekomen. De meeste innovatieprojecten zijn nu gericht op verduurzaming. De stappen die gezet worden zijn groot. Helaas is dat lang niet altijd bekend bij stakeholders buiten de sector.”
-
“Ik kom zelf niet uit de bollensector, maar wel uit een agrarisch nest. Mijn vader had een boerenbedrijf. Als ik naar bedrijven in die twee sectoren kijk, zie ik een parallel. De ondernemers investeren zelf in de continuïteit van hun bedrijven en gaan daarmee grote financiële verplichtingen aan. Het zijn kapitaalintensieve bedrijven die opereren in een wereld die steeds sneller verandert, maatschappelijk maar ook in de wet- en regelgeving. Toch staan ze pal voor hun bedrijf. Tegelijkertijd zijn ze wendbaar en flexibel. Ik heb daar enorm veel bewondering voor.”
Een baanbrekende oplossing
De challenge leverde twintig ideeën op, waarvan er zeven geselecteerd werden voor een pitch. De jury, voornamelijk bestaande uit telers, koos de oplossing van Presscon als winnaar. Dit bedrijf uit Honselersdijk stelde voor om tulpengalmijt te bestrijden met een Ultra Low Oxygen behandeling (ULO) met stikstof, op locatie bij telers.
Tussenkop
Ze baseerden zich op door hen ontwikkelde stikstofsystemen voor onder meer brandpreventie en de fruitteelt. De bewezen ULO-techniek en de relatief korte tijd om deze inzetbaar te maken voor reguliere koelcellen in de bollenteelt gaven de doorslag. Chris legt uit: “ULO-behandelingen waarbij zuurstof vervangen wordt door CO₂ worden in de sector al langer toegepast door gespecialiseerde bedrijven in daarvoor uitgeruste koelcellen. Een behandeling waarbij zuurstof vervangen wordt door stikstof was baanbrekend. Stikstof is een natuurlijk gas dat zich net als zuurstof in de lucht bevindt. Het is veel veiliger in gebruik dan CO₂. Daardoor kunnen ook reguliere koelcellen bij telers geschikt gemaakt worden voor een ULO-behandeling.” John lacht: “Zo gek waren we toch nog niet in de sector. Maar we hadden wel een idee van een bedrijf van buiten nodig om tot een oplossing te komen die telers zelf kunnen toepassen.”
“Ik vind dat je bij dit soort vraagstukken nooit hetzelfde moet doen als je altijd deed en moet durven samenwerken met nieuwe partners. Via die challenge konden we brainstormen met een groep slimme professionals buiten onze sector. Dat gaf mij energie.”
Een biologische behandeling: duurzaam, effectief en veilig
Hoe veelbelovend ook, de oplossing van Presscon moest nog geschikt worden gemaakt voor de bollenteelt. Met subsidie van Keukenhof begeleidde Bernard van Raaij het proces namens de deelnemende telers. Eerst werd gekeken naar de effectiviteit en de wettelijke toelaatbaarheid van de methode. Beide bleken geen probleem. Bernard: “De Wageningen University & Research (WUR) had al in 2007 aangetoond dat galmijten ULO-behandelingen niet overleven. Bij CO2 volstaat één behandeling van 48 uur. Met stikstof – zo leert het onderzoek – zijn twee behandelingen in tien dagen tijd nodig,” vertelt Bernard. “Er zijn ook geen specifieke wettelijke toelatingseisen. Tijdens de ULO-behandeling worden zuurstof en stikstof van elkaar gescheiden, er worden geen nieuwe stoffen toegevoegd. Het is feitelijk een biologische behandeling. Bijkomend voordeel is dat de benodigde stikstof volop aanwezig is in de lucht om ons heen.” Door protocollen uit andere sectoren, zoals de fruitteelt en brandbeveiliging, toe te passen, bleek het werken met hoge stikstofconcentraties ook in koelcellen volledig veilig te organiseren. “Het is wel cruciaal dat de cel luchtdicht is, ook voor de efficiëntie van de behandeling.” vertelt John. “In onze cellen moesten eerst nog een aantal kieren gedicht worden. Hoeveel maatregelen je moet treffen, hangt af van de kwaliteit van de cel.”
-
De laatste vraag in de onderzoeksfase was of de behandeling schade aan het product veroorzaakt. Volgens Bernard zijn de resultaten uit proeven geruststellend: “We hebben testen gedaan met bollen die tussen de nul en tien keer behandeld zijn. In de uitbloeiproeven zagen we nauwelijks kwaliteitsverlies. Wel waren de bollen afkomstig uit Chili, waardoor de broeiomstandigheden hier in Nederland (in de zomer) niet helemaal ideaal waren.” Voor John was dat geen reden om te wachten. Hij schafte een ULO-systeem aan, bestaande uit tanks, een filter en slangen die met de koelcellen zijn verbonden. “Wij kiezen graag voor oplossingen die bewezen zijn en die ons gemak opleveren. En dat doet dit systeem. We winnen aan duurzaamheid, tijd en kosten. Doordat we nu zelf ULO-cellen hebben, hoeven we de bollen niet heen en weer te rijden naar een gespecialiseerd bewaarbedrijf. Dat scheelt veel logistieke geregel. Nog belangrijker, we hebben tot nu toe nog geen enkele galmijt in de behandelde bollen gevonden. En dat zonder inzet van chemie. Dit was voor ons by far de beste keuze uit een soepel gelopen project.”
-
Voor John is dit pas het begin. Uit de opgedane ervaring wil hij verder leren, samen met collega’s die inmiddels ook in deze ULO-behandeling hebben geïnvesteerd. Samenwerking is volgens hem sowieso de sleutel tot succes. “Er zijn veel verduurzamings- en innovatieprojecten in onze sector. Ieder nieuw project straalt weer af op een ander. En we oogsten continu kennis als ‘bijproduct’.” Netwerken zoals Ondernemers in de Lead en mensen als Chris en Bernard zorgen er volgens John voor dat die kennis gedeeld wordt en dat de sector continu vooruitgaat. De ketensamenwerking Toekomst Bollenvak helpt vervolgens om de resultaten en verhalen bij een breder publiek te brengen. “Dat is prachtig, en belangrijk,” besluit John. “Met elkaar moeten we ervoor zorgen dat de sector relevant blijft.”
“Nog belangrijker, we hebben tot nu toe nog geen enkele galmijt in de behandelde bollen gevonden. En dat zonder inzet van chemie. Dit was voor ons by far de beste keuze uit een soepel gelopen project.”
— John Boon
Samengevat
-
Systeemteelt van leliebollen: 70% besparing van insecticiden in de teelt van leliebollen.
Keuze voor een assortiment dat samengesteld is uit de meest weerbare soorten waardoor een fikse reductie van fungicide mogelijk is.
Eigen testkas
Verzamelen data van uitgangsmateriaal tot teelt en uitlevering bollen
-
Druppelferigatie: ongeveer 30% besparing aan watergift en meststoffen
Verzamelen data van uitgangsmateriaal tot teelt en uitlevering bollen
-
De Laserweeder® bespaart inzet van arbeidsmigranten en minimaliseert het gebruik van herbiciden
Verhuur + begeleiding inzet van de Laserweeder®
Maximale investering in verwerkingsmechanisatie
Verzamelen data van uitgangsmateriaal tot teelt en uitlevering bollen
